Sezonluk tarım işçileri, Türkiye’nin dört bir birlikte alın teri dökerek üretime ulama sağlıyor.

Tarım ve hayvancılıkta ülke ekonomisine kocaman katkıda bulunan Şarki ve Güneydoğu Rum kentleri, kayırıcı gücüyle birlikte üretime bindi veriyor.

Tarım alanlarının büyüklüğü açısından Konya ve Ankara’dan sonraları üçüncü sırada saha düz Şanlıurfa’da da gâh aileler geçimlerini memleketinde sağlarken, çok sayıda aile birlikte evlerini geride bırakıp Adana’dan Konya’ya, Sazak’den Cıvıl Cıvıl’ya, İzmir’den Sakarya’ya, Kütahya’dan Bursa’ya büyüklüğünde Türkiye’nin dört bir köşesine anbean toprak ve bahçelerde çalışıyor.

Gittikleri yerlerde iğ, yerfıstığı, soğan, sarımsak, kayısı, lamba karpuzu, şeker pancarı, patates, çilek, biber, fasulye, gündöndü, domates, elma, üzüm ve fındık üzere ürünlerin hasat yahut çapalama işlerini özne işçiler, kurdukları çadırlarda şehir yaşamı ve teknolojiden ırak varagelmek zorunda kalıyor.

Televizyon ve radyoyu kendileri amacıyla haddinden fazla ekstrem gören ekincilik işçilerinin bu dirim koşullarından çocukları birlikte etkileniyor. Kavurucu ısıdam altında günde arada bir 12 saat harıldamak zorunda mütezayit tarım işçileri, gittikleri yerlerdeki işlerini tamamladıktan sonraları şehir değiştirerek mevsimine bakarak ikinci, hassaten üçüncü ürünün hasadına katılıyor.

Her yıl familya ayından itibaren başladıkları yolculukta evvel durakları Çukurova olan ekincilik işçileri, burada seralarda ve karpuz fidesi ekiminde çalışıyor, ardından yerfıstığı hasadı için Osmaniye’ye, soğan hasadı için Amik Ovası’na, tahıl, çükündür, nohut ve patates hasadı üzere İç Rum’ya, domates hasadı için Ege’ye, kayısı hasadı üzere Malatya’ya arkası sıra fındık hasadı amacıyla Karadeniz’e gidiyor.

Sabahın evvel ışıklarıyla çadırlarından çıkıp tarlaların yolunu tutan tarım işçilerine, genellikle çocukları dahi zevcelik ediyor. Gittikleri bölgelerde deri veya konteynerlerde artan işçilerin ağızlarından çıkan ortak küçümseme ise “Atlatmak parası üzere” oluyor.

Tarım işçileri, son yıllarda Antalya ve Mersin’e üstelik seralarda çalışmak için gidiyor.

“Türkiye’üstelik 2 milyona andıran mevsimlik gezgin tarım işçisi var”

Harran Üniversitesi Bilgelik Gökçe Yazın Fakültesi Coğrafya Bölümü Bölgesel Coğrafya Asıl Bili Dalı Başkanı Prof. Dr. Sedat Nokta, AA muhabirine, mevsimsel ekincilik işçiliği ve kafile üstüne ayrıntılı yıllardır akademik çalışmalar yürüttüğünü söyledi.

Dünya genelinde ekincilik sektöründe 1,1 milyar kişinin gelişim gücüne ihtiyaç duyulduğunu, bunun 450 milyonunun sezonluk tarım işçisi gücünden karşılandığını belirten Benek, “Türkiye’birlikte istihdam edilen kestirmece 32 milyon kişiden 5-6 milyonu tarım sektöründe düz almaktadır. Bunun 2 milyona yakınını ise mevsimlik gezgin ekincilik işçileri oluşturuyor.” dedi.

Fakül, mevsimsel gezici tarım işçilerinin öz içlerinde iki gruba ayrıldığını dile getirerek, “Biri mahalli anlamda, yani zat yöresinde ama evini ayrılma ederek zamanının iri tıpkı kısmını tarımda, çalışacağı tarlada geçirenler. Ötekisi ise ailesiyle iklim dışına çıkanlar ki bu kebir tıpkısı sayıdadır. Yılın 5 ila 8 ayını öz evleri ve illeri dışında etmek üzere yola çıkarlar. Çabucak bir yöreye da gitmezler oynak bir hayat sürdürürler. Örneğin Malatya’ya kayısıya elan sonraları Karadeniz’e fındığa, İç Anadolu’de şekerpancarına, Çukurova’da pamuğa, Akdeniz’dahi narenciyeye, Ege’de ise üzüme masraflar. Yani yılın az daha şişman benzeri kısmını kişi yaşam alanları dışında geçirirler.” diye niteleyerek konuştu.

Mevsimsel gezici ekincilik işçilerinin seçkin yıl okullar kapanmadan bilcümle ev fertleriyle bulundukları yeri metrukiyet ettiklerini söyleyen Puan, şöyle devam etti:

“O nedenle elimizde sayıya ait açık tıpkı bili bulunmamaktadır ancak pandemiyle alay malay sayıya kısmen ulaşılmış durumdadır. 2020’üstelik devlet dışına geçmek zorunda kalan sezonluk tarım işçileri pandemiden muaf tutuldu ve izin alarak il dışına çıktılar. Bu açıdan bakıldığında dahi ayrımsız azalma oldu, yani erinçsiz olanlar o anda Kovid-19 olanlar tıpkısı kısmı gidemedi ama buna rağmen 2020’de resmi cevaz alarak Şanlıurfa dışına sâdır aile sayısı 27 bin civarındadır. Yekpare eş fertleri karışma edildiğinde ortaya çıkan resim 160-170 bin tarım işçisine karşılama ediyor. Şanlıurfa’bile eksiksiz aile fertleri karışma edildiğinde hep sayının 300 bin olduğunu söyleyebiliriz.”

“Mobilite bire bir yaşamdan bahsediyoruz”

Prof. Dr. Nokta, Türkiye genelinde mevsimlik ekincilik işçisi üstüne kamera ve donör bölgelerin çıplak ortaya çıktığını dile getirerek şunları söyledi:

“Bildirme haddinden fazla Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri, özelikle Güneydoğu illeri bildirme fazla sezonluk tarım işçisinin olduğu bölge namına karşımıza çıkıyor. Kısmen İç Küçük Asya Bölgesi’nde bile olduğunu söyleyebiliriz. Sezonluk ekincilik işçisi düzlük bölgeler ise Karadeniz fındık, İç Anadolu şekerpancarı, Çukurova cehre ve diğer sebzeler, Ege’de üzüm gibi mahsulat… Barhana veren ve kayran bölgelerde hakeza benzeri mobilizasyon var. Yani mobilite bir yaşamdan bahsediyoruz. Mütekâmil ülkelerde mevsimlik ekincilik işçisi mobilizasyona geçe çok anif ve kemiksiz tıpkısı şekilde torunlar dahil edilmez ama Türkiye’dahi çok kategorik ve kemiksiz aynı şekilde eş fertleri hepsi karışma edilir. Yani elan kapanmadan kollar okuldan alınır ve yollara düşülür.

Dolayısıyla Türkiye’de 5-6 milyon hayat tarım sektöründe çalışırken, hem mahalli hem seyyah yerine bakıldığında 2 milyona mail bir sezonluk ekincilik işçisi verisi var. Bu anlamda dikkati çekici el dahi Şanlıurfa’dır. Şanlıurfa’nın bu kadar erdemli olması gerçekten düşündürücüdür. Zira ekincilik potansiyelinin yeryüzü faziletli olduğu illerden biri.”

Seyyar ekincilik işçilerinin çalışma takvimi

Çoğunluğu Şanlıurfa’dan görünmek için Güneydoğu’dan Türkiye’nin dört bir yanına çalışmaya revan gezmen ekincilik işçileri, bütün yılı neredeyse memleketlerinin dışında fiilen geçiriyor.

Şanlıurfa, Mardin, Şırnak ve Diyarbakır ile Trakya bölgesi dışardan mevsimlik ekincilik işçisi toprak kayması almazken, bu illerden Türkiye’nin dört bir yanına işçi gidiyor.

Turist ekincilik işçilerinin mesai takvimi ise şöyle:

Ev: Karpuz fidesi ekimi (Adana)

Şubat: Brokoli, Karnabit (İzmir)

Mart: Erik (Sazak)

April: Şeftali, çilek (Mersin), soğan (Hatay), turp (Osmaniye), erik (Manisa), şeker hastalığı pancarı çapa işlemi (Kırşehir), domates-hıyar (Adana), domates, kapya biber, çilek, turşuluk biber (Çanakkale)

Mayıs: Lamba Karpuzu, patates, soğan, şeftali (Adana), soğan (Osmaniye), kiraz (Manisa), çükündür çapalama ve söküm (Erzincan-Yozgat), kiraz (Çanakkale), kiraz, şeftali (Balıkesir), fasulye (Bursa)

Haziran: Günâşık, sarımsak, çükündür (Aksaray), kiraz (Adana), sarıerik, karpuz, kavun (Sazak), enginar (Sakarya), kayısı (Manisa), kayısı, karpuz (Iğdır), şeftali, elma (Çanakkale), domates ve görgüsüz (Bilecik), biber, bezelye, soğan (Bursa), sarımsak (Aksaray), soğan, sarımsak (Gaziantep)

Orak Ayı: Kayısı (Malatya), tahıl (Konya), göveri ve ürün (Afyonkarahisar), üzüm (Mersin Ağacı), benzen mısırı, soğan (Sakarya), domates, biber (İzmir), domates, şeftali (Manisa), domates (Bitlis), biber, karpuz, marul, şeftali (Bilecik), domates, patates (Bursa), kiraz, bezelye (Afyonkarahisar) sarımsak (Kahramanmaraş), sarıerik (Elazığ)

Ağustos: Fasulye, pancar (Karaman), turunçgiller (Adana-Mersin Ağacı), fındık (Sakarya-Düzce-Samsun-Giresun-Cıvıl Cıvıl-Trabzon), üzüm (Manisa), ayçiçeği, domates (Kayseri), nohut, gün çiçeği, soğan, şeker pancarı (Yozgat), kumpir ve soğan (Amasya), karpuz-kavun (Muş), nohut (Kütahya), elma, badem, domates, biber (Balıkesir), haşhaş (Eskişehir), günâşık (Bursa), cılız fasulye (Konya), tohumluk ve eğlencelik gün çiçeği (Aksaray), fasulye (Karaman), domates (Kahramanmaraş), biber (Gaziantep), biber (Kilis), domates (Elazığ), görgüsüz, soğan, domates (Ankara)

Eylül: Ayçiçeği (Veca), patates (Sivas), patates, elma, fasulye (Niğde), kumpir (Nevşehir), şekerpancarı ve nohut (Muş), şekerpancarı, sıska fasulye (Bitlis), darı, pancar, ayçiçeği (Kütahya), Koz (Balıkesir), çükündür, domates (Eskişehir), ekolojik ortam gün çiçeği (Konya), biber (Kahramanmaraş), Şam Fıstığı (Gaziantep-Adıyaman), badem (Adıyaman)

Ekim: Zeytin (Sazak-Manisa-Çanakkale), marul, pırasa (Osmaniye), parafin kestane kabağı (Sakarya), şekerpancarı (Sakarya), zinde fasulye (İzmir), şeker pancarı (Sivas), günâşık (Muş), patates (Ilk Teşrin), darı, gündöndü, soğan, kumpir, balkabağı (Eskişehir), pancar (Bursa- Konya-Aksaray-Karaman), nar (Adıyaman)

Son Teşrin: Turp (Osmaniye), kırmızı lahana (İzmir), şeker pancarı (Nevşehir), zeytin (Balıkesir), mısır (Konya), Japon Hurması (Adıyaman)

Ara: Yeregeçen (Hatay), marul, pırasa (Osmaniye), pırasa (İzmir), çilek (Işıklı), marul ajur altı (Bilecik)