Fen insanlarınca Şimal Anadolu Fay Hattı’nın İsmetpaşa segmentinde ölçülü çalışmayla, ayrıca devam fail “satıh akması”nın nedenleri araştırılıyor.
Kırık hattının İsmetpaşa segmentinde Bolu’nun Gerede ile Çankırı’nın Kurşunlu ilçeleri arasındaki kestirmece 60 kilometrelik seksiyon, İstanbul Maharet Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ziyadin Şarap, Talih Ustalık Üniversitesi asistan Alpay Özdemir, Çankırı Karatekin Üniversitesi öğretim görevlisi Recep Tayyib İrgüren ile Almanya ve Fransa’dan mevrut bili insanlarının katılımıyla 6 yabanlık kadro vasıtasıyla inceleniyor.
Prof. Dr. Çakırdoğan, AA muhabirine, İsmetpaşa segmentinin 1943-1944 yıllarında 7’nin üzerinde büyüklüğe erbap iki depremle kırıldığını söyledi.
Depremlerde milyarlarca tonluk kayaların yerinden oynadığını, tıpkı nevi içtima dengesinin bozulduğunu tamlayan Çakırdoğan, “Bunun dengelenmesi üzere zaman geçmesi gerekiyor. Depremlerden sonra dengeye yurt çalışması, kayran kabuğunda hareketlere neden oluyor. Bunları kırılan takdir eden cihazlarla ölçebiliyoruz. Buradan gelen sinyaller toplanıyor ve santimetrenin altında hassasiyetle, bulunduğu noktanın kayıp kaymadığını, kayıyorsa ne tarafa, ne miktarda kaydığını ölçebiliyoruz. 20’ye mümasil istasyonun ölçümlerine baktığımızda bile bayağı 1943-1944 depreminin etkisinin halen sürdüğünü, kaymaya devam ettiğini görüyoruz.” dedi.
Bölgede yaşanan kaymanın hissedilebilir düzeyde olmadığını dile getiren Çakırdoğan, “Projede fayın bu bölümünde Fransız ve Alman araştırma kurumlarıyla çalışıyoruz. Elde edilen sonuçları gelişigüzel değerlendiriyoruz, çözümleme ediyoruz ve fayın davranışını elan gani anlamaya çalışıyoruz.” diye konuştu.
Depremin bir anda olup bitmediğini, öncesinde yüklenme, erke birikimi bulunduğunu vurgulayan Çakır, şöyle bitmeme etti:
“Deprem simultane bunun boşaltılması var ama topu topu değil, ayrımsız kısmı. Sarsıntı sonrasında üstelik bitmeme ediyor, muvazene hareketi var. Bu bir döngü, sonra yine yüklemeye giriyor, yer sarsıntısı oluşuyor, deprem sonrası dengeleme ve yeniden. Bu döngü Yıldız Rum Fayı’nın bu kesiminde yaklaşık 250-300 yıl sürüyor. Yani 300 yılda bire bir iri deprem oluyor. Yani 300 sene geçmesi gerekiyor bu fayın 7’nin üstünde tıpkı sarsıntı üretmesi amacıyla. Bu kaymanın etrafa verdiği ufak bile olsa benzeri tevettür var. Onu adisyon ediyoruz. Zahir başlıyor, hangi süratle devam ediyor, hangi kadar sürüyor, bunlar henüz haddinden fazla tanıdık şeyler değil. Bunlar haddinden fazla andıran zamana kadar ölçülü, gözlemlenmiş şeyler değildi. Zımnında tüm kendisine anlamıyoruz, hangi tetikliyor? Çünkü ani başlıyor, kaymaya bitmeme ediyor, yırtılma kabilinden gidiyor ve duruyor. Bunu hangi tetikliyor, mevsimlik kalın var mı, ne hızda oluyor, hangi kadar derinliğe gidiyor? Zımnında bilinmeyen bir nice şey var. Bunu anlamaya çalışıyoruz.”
“Satıh akması” kırık hattının tamamında gözlenmeyen eşsiz olaylardan biri
Çakırdoğan, incelenen bölgenin Şimal Rum Fayı’nın hususi bire bir kısmı olduğuna dikkati çekerek, şöyle konuştu:
“Yıldız Rum Kırık Hattı’nın tamamında gözlenmeyen bulunmaz olaylardan biri burada hareket ediyor. Buna ‘satıh akması’ diyoruz. Kırık normalde yapışıktır, 300 yıl üstüne birikir ve kırılır amma fayın bu kısmı halen yüzeyde kaymaya devam ediyor. 1939-1942 depremi var, bunlarda hakeza ayrımsız öz bahis konusu değil. Muvazene filan tamam, kırık kitlenmiş amma burada halen kayıyor, yılda 2 santime mail az daha kayıyor. Bunun kuşkusuz meydana geldiğini, daim mi devir çağ mi kaydığını çakozlamak amacıyla bu ölçümleri yapıyoruz. Esasen buna ‘korkulu hareket’ diyoruz. Anlamaya çalıştığımız, büyük depremlerden ilk böyle bu şekilde eş aynı korkulu akım oluyor. Şapadanak kırılmıyor, öncesinde hazırlık safhası oluyor, bu tedbir safhasında bile zelzele üretmeksizin tıpkısı kayma meydana geliyor ve ondan sonradan aniden kırılıyor. Buradaki ağır sıklet kayma hareketini anlarsak depremden önceki oluşan kaymayı da anlayabiliriz.”
“Şimal Rum Fay Hattı’nda zelzele tehlikesinin olduğu tek vadi Marmara diyebiliriz”
İncelenen bölgede nazik tıpkı hareket tehlikesi bulunmadığını vurgulayan Çakırdoğan, şunları kaydetti:
“Şimal Küçük Asya Fay Hattı süresince deprem tehlikesinin olduğu yegâne meydan Marmara diyebiliriz. Marmara Denizi’nde herkesin bildiği üzere ayrımsız deprem bekliyoruz. Tarihsel depremlere bakıyoruz. 1939’üstelik başlıyor Erzincan’birlikte kırılmaya, 1942, 1943, 1944, 1957, 1967, 1999 depremleri geliyor Marmara’ya kadar. Ortada kırılmayan bir sözleşme var, oradan biliyoruz. Mufassal zamandır deprem sıfır bire bir yer. İki tarafı münkesir, orası üstelik kırılacak. en son 1700’lü yıllarda kırıldığı düşünülüyor, nedeniyle orada 250 seneyi esbak durumda. O yüzden, ‘Marmara Denizi’nde deprem olacak, riziko var.’ diyoruz. Yoksa birtakım ölçümler, gözlemler, adisyon yapıp ‘Burada zelzele olacak.’ demiyoruz. Onu kimesne söyleyemiyor elhak. Depremleri başlangıçta tahmin etmek söz konusu değil. Kırık üzerindeki depremler, yakındaki depremler, fayın ne büyüklüğünde hızlı kaydığı kadar ölçümlerden bilahare hareket olasılığı veriliyor.”
