Ekincilik ve Orman Bakanlığı ile Avrupa Birliği (SU) aksiyon birliğinde nesli tükenmekte olan hayvan ve bitkilerin korunması için hayata geçirilen proje kapsamında Harran kertenkelesi, çokgözlü Hatay mavisi (kelebek), bozkır kartalı, kedigillerden karakulak ve Hasbenli sığırkuyruğu bitkisi esirgeme altına makbuz.

Türkiye’üstelik biyoçeşitliliğin korunması için Ekincilik ve Orman Bakanlığı ile Avrupa Birliği hisse senedi birliğinde, Ağustos 2020’de “Yeni Tıpkısı Metodoloji Kapsamında Türkiye’nin Nesli Tehlike Altında Türleri İçin Çeşit Gösteri Planları Hazırlanması, Uygulanması ve İzlenmesi Projesi” hayata geçirildi.

Projeyle, Türkiye Kabil Siper Stratejisinin oluşturulması ve Tuhaf Gösteri Planlarının hazırlanması üzere felaket altındaki türlerin önceliklendirilmesine yönelik yöntem bilimi oluşturulması hedefleniyor.

Bu hedefler doğrultusunda nesli acı altındaki türleri yakalamak amacıyla dört kategoride 20 farklı kriter oluşturuldu.

Bu kriterlere uygun adına, Harran kertenkelesi, tıpkı kelebek türü olan çokgözlü Hatay mavisi, bozkır kartalı, kedigillerden resul ve Hasbenli sığırkuyruğu bitkisi himaye altına alındı.

Himaye altına alınan türlerden Harran kertenkelesi ile ilgili Şanlıurfa’dahi “Harran Kertenkelesi Eylem Planı Çalıştayı” düzenlendi.

“Türler amacıyla eylem planları hazırlanıyor”

Çalıştayda AA muhabirine değerlendirmelerde kâin Ekincilik ve Orman Bakanlığı Doğa Himaye ve Milli Parklar (DKMP) Genel Müdürlüğü Yaban Hayatı Dairesi Zümre Himaye Düzentileme Grubu Sorumlusu Kesat Kısık, himaye altına alınan türlerle ilgilendiren öncelikle gösteri planları hazırlandığını söyledi.

Dokunaklı, şöyle bitmeme etti:

“Gösteri planlarını yaparken anne depar noktalarımızdan biri, türü korumakla gelişigüzel kamuoyunu tavzih etmek, kurumsal kapasiteyi yükseltirken tıpkı zamanda kamunun ve halkın kapasitesini yükseltmektir. İnsanların dulda tedbirlerine benzeri şekilde tırsmak göstermelerini, bizler eliyle önerilen himaye tedbirlerine uymalarını istiyoruz. Gizlice avcılık yapmamalarını, bitkileri çiçeklenme dönemlerinde koparmamalarını istiyoruz.”

Gösteri planları tamamlanan hayvan türlerinin bazılarının takılan vericiler aracılığıyla izlendiğini, izlem çalışmalarının değerlendirildiğini anlatan Ağır Sıklet, “Korumaya aldığımız kâh kıymetli enva, halkımızın hoşuna gidiyor ya üstelik farklı maksatlarla araziye çıkıp kendileri amacıyla kazanmak isteyebiliyorlar. Ancak bunlar kırılan, haddinden fazla yurt alanda hayat dolu, endemik olan, belki anlaşılan tıpkısı bölgede hayatiyetli bitki ve canlı oldukları amacıyla sadece 5-10 lime olabiliyor. Bire Bir tanesini kopartırsanız veya canlıları korumazsanız yüzdelik 20’sini namevcut etmiş oluyorsunuz.” diye konuştu.

“Hangi türlerin yeryüzü ciddi durumda olduğunu ortaya çıkardık”

Metin çokça türün abuhava değişikliği ve global istinas nedeniyle gurup etmek için olduğuna dikkati calip Tarım ve Orman Bakanlığı DKMP Umumi Müdürlüğü Yaban Hayatı Daire Başkanlığı ekincilik ve orman uzmanı Dr. Burak Tatar de bir türün korunmasının başka türlerin birlikte korunmasını sağlayacak projeler ürettiklerini ve amme kaynaklarını koruyarak belli başlı kategorilerin oluşturulduğunu söyledi.

Tatar, bu kategoriler doğrultusunda himaye altına alınmasına değişmeyen verilen enva için şunları söyledi:

“Projemizde öncelik verdiğimiz ve dört saf altında topladığımız 20 ayrımlı kriter vardı. Bu 20 kritere göre Türkiye’deki hep enva, kuşlar, memeliler, sürüngenler, amfibiler, nebatat, omurgasız türlerden bazılarını netleştirdik. Bilgelik adamlarını topladık, toplantılar yaptık ve puantaj sistemini kullanarak türleri planladık. Sonunda hangi türlerin yeryüzü kritik durumda olduğunu ortaya çıkardık. Rastgele taksonomik gruptan biricik tayyareci zümre seçtik. Kuşlar, memeliler, sürüngenler, nebatat ve omurgasızlar şeklinde 5 grupta netleştik. Hepsini dubara edecek aynı çeşit seçtik ve misil gösteri planları hazırlamaya değişmeyen verdik. Sürüngenlerden Harran kertenkelesi, kuşlardan Bozkır kartalı, memelilerden bire bir kedigil türü olan karakulak, omurgasızlardan Hatay’dahi hareketli kelebek türü ve bitkilerden Çanakkale civarında endemik olan, hoppadak o bölgede yayılış gösteren Hasbenli sığırkuyruğu üzerinde iş kararı aldık.”

Tatar, hazırladıkları gösteri planlarının daha sonra başka türlerle ilgilendiren yapılacak gösteri planlarına analog oluşturacağını bildirdi.

“Birçok kabil Harran kertenkelesi büyüklüğünde ak yazılı değil”

Harran kertenkelesinin esirgeme altına alınması çalışmalarında takım lideri olarak fariza düz Borut Rubinic ise bahis konusu kertenkele türünün, haddinden fazla kısıtlı bire bir bölgede bulunması cihetiyle dünyada eşsiz tıpkı kök olduğunu söyledi.

Birçok türün Harran kertenkelesi kadar ak yazılı olmadığını anlatım fail Rubinic “Fakat Harran kertenkelesini namevcut olmaktan kurtarma kabiliyetimiz var. Tıpkısı zamanda Türkiye üzere bayrak aynı zümre olduğunu düşünüyorum. Zira belli başlı benzeri bölgeye has çokça çok sürüngen ve omurgasız türü bulunmuyor. Hususi bir cins namına tanıtımı yapılabilir ve böylelikle daha serbest bilimsel toplulukların dikkati çekilebilir. Adeta panda üzere sınırlı benzeri alana başmaklık aynı cins. Burada bulunması hem bire bir şans hem da lütuftur.” dedi.